سوال: منظور از قیاس در اين روايت روایت چیست: «احدي را با ما اهلبيت قياس نكنيد»، پس اين فرمايش امام حسين عليه السلام در مدح حضرت علي اكبر عليه السلام چیست که: «اشبه الناس خلقا...» اين عبارت خود نيز تشبيه نيست؟
پاسخ اجمالی:
معصومین قابل مقایسه با غیر معصوم نیستند و شباهت اخلاقی و گفتاری و رفتاری حضرت علی اکبر با رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم نیز به معنای هم سطح و هم فضیلت بودن رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم با علی اکبر نمی‌باشد و بلکه بیانگر الگوپذیری علی اکبر از رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم است؛ بنابراین سخن امام حسین سلام الله علیه تشبیه کردن غیر معصوم به رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم نیست.
پاسخ تفصیلی:
عباد بن صهيب گفت: محضر امام صادق جعفر بن محمّد عرض كردم: خبر دهيد مرا از ابو ذر آيا او افضل است يا شما اهل بيت؟ حضرت فرمود: «يَا ابْنَ صُهَيْبٍ كَمْ شُهُورُ السَّنَةِ فَقُلْتُ اثْنَيْ عَشَرَ شَهْراً فَقَالَ وَ كَمِ الْحُرُمُ مِنْهَا قُلْتُ أَرْبَعَةُ أَشْهُرٍ قَالَ فَشَهْرُ رَمَضَانَ مِنْهَا قُلْتُ لَا قَالَ فَشَهْرُ رَمَضَانَ أَفْضَلُ أَمْ أَشْهُرُ الْحُرُمِ فَقُلْتُ بَلْ شَهْرُ رَمَضَانَ قَالَ فَكَذَلِكَ نَحْنُ أَهْلَ الْبَيْتِ لَا يُقَاسُ بِنَا أَحَدٌ وَ أَنَّ أَبَا ذَرٍّ كَانَ فِي قَوْمٍ مِنْ أَصْحَابِ رَسُولِ اللَّهِ فَتَذَاكَرُوا فَضَائِلَ هَذِهِ الْأُمَّةِ فَقَالَ أَبُو ذَرٍّ أَفْضَلُ هَذِهِ الْأُمَّةِ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ وَ هُوَ قَسِيمُ الْجَنَّةِ وَ النَّارِ وَ هُوَ صِدِّيقُ هَذِهِ الْأُمَّةِ وَ فَارُوقُهَا وَ حُجَّةُ اللَّهِ عَلَيْهَا فَمَا بَقِيَ مِنَ الْقَوْمِ أَحَدٌ إِلَّا أَعْرَضَ عَنْهُ بِوَجْهِهِ وَ أَنْكَرَ عَلَيْهِ قَوْلَهُ وَ كَذَّبَهُ فَذَهَبَ أَبُو أُمَامَةَ الْبَاهِلِيُّ مِنْ بَيْنِهِمْ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ فَأَخْبَرَهُ بِقَوْلِ أَبِي ذَرٍّ وَ إِعْرَاضِهِمْ عَنْهُ وَ تَكْذِيبِهِمْ لَهُ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ مَا أَظَلَّتِ الْخَضْرَاءُ وَ لَا أَقَلَّتِ الْغَبْرَاءُ يَعْنِي مِنْكُمْ يَا أَبَا أُمَامَةَ مِنْ ذِي لَهْجَةٍ أَصْدَقَ مِنْ أَبِي ذَرٍّ»[1] ؛ «اى ابن صهيب ماه‌هاى سال چند تا است؟ عرض كردم: دوازده تا. فرمودند: چند تا از اين ماه‌ها، ماه حرام مىباشد؟ عرض كردم: چهار ماه. فرمودند: آيا ماه رمضان داخل ماه‌هاى حرام است؟ عرض كردم: خير. فرمودند: ماه رمضان افضل است يا ماه‌هاى حرام؟ عرض كردم: ماه رمضان افضل است. فرمودند: به ما اهل بيت احدى قياس نمىشود».
روایت از منظر سندی معتبر نیست و قابل استناد نمی‌باشد زیرا در سند این روایت:
- مذهب احمد بن حسن قطان مشخص نیست و برخی به خاطر اینکه شیخ صدوق به دنبال نام وی جمله «رضی الله عنه» و «العدل» را آورده است، گفته‌اند وی ثقه یا حد اقل ممدوح است، اما مرحوم خوئی این سخن را دلیل بر مدح او نمی‌داند و می‌گوید وی از اهل سنت بوده و عدل لقبش بوده نه اینکه شیخ صدوق وی را عدل دانسته باشد و «رضی الله عنه» گفتن هم به معنای ثقه بودن نمی‌باشد.[2]
- حسن بن علی بن حسین سکری و عثمان بن عمران دو راوی دیگر این حدیث مجهول هستند.[3]
- عباد بن صهیب راوی اصلی روایت نیز از اهل سنت می‌باشد،[4] هر چند برخی وی را ثقه دانسته اند.[5]
در روایت دیگر از امیر مومنان حضرت علی سلام الله علیه نقل شده که فرمود: «نَحْنُ أَهْلَ الْبَيْتِ لَا يُقَاسُ بِنَا أَحَدٌ فِينَا نَزَلَ الْقُرْآنُ وَ فِينَا مَعْدِنُ الرِّسَالَةِ»؛[6] «هیچ کس با ما اهل بین مقایسه نمی‌شود، قرآن در خانه ما نازل شده و معدن رسالت نزد ماست».
سند این روایت نیز قابل استناد نمی‌باشد زیرا حسن بن عبد الله تمیمی و پدرش عبد الله بن محمد بن علی تمیمی دو راوی این روایت مجهول هستند.
دلالت حدیث
هر چند سند این دو روایت از نظر رجالی قابل استناد نمی‌باشد، اما از نظر دلالت، اهل بیت چون معصوم هستند و خلافی منصوب خدا در روی زمین هستند، هیچ غیر معصوم با آن بزرگواران قابل مقایسه نمی‌باشد، هر چند خود این افراد غیر معصوم مانند سلمان، ابوذر، علی اکبر، حضرت ابوالفضل و دیگران مقام و منزلت معنوی بالایی داشتند، اما چون معصوم نبودند به هیچ وجه در رتبه و درجه اهل بیت نبودند و معنای مقایسه نکردن همین معناست یعنی غیر معصوم هر چند مقام و منزلتی بالایی داشته باشد حتی اگر شباهت‌های اخلاقی به رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم هم داشته باشد، باز قابل مقایسه با معصوم نیست.
[1]. ابن بابويه، محمد؛ علل الشرائع، قم، کتاب‌فروشی داوری، چاپ اول، 1385ش، ج1، ص177، باب141:باب العلة التي من أجلها قال رسول الله ما أظلت الخضراء و لا أقلت الغبراء على ذي لهجة أصدق من أبي ذر، حدیث2.
[2] . رک: خوئی، ابو القاسم؛ مجعم رجال الحدیث، بی‌جا، بی‌نا، چاپ چنجم، 1413ق، ج2، ص94.
[3] . نمازی شاهرودی، علی؛ مستدرکات علم رجال الحدیث، تهران، فرزند مولف، چاپ اول، 1414ق، ج2، ص454. مجعم رجال الحدیث، پیشین، ج1، ص128.
[4] . رک: طوسی، محمد؛ رجال الطوسی، قم، جامعه مدرسین، چاپ سوم، ص1373ش، ص142.
[5] . رک: نجاشی، احمد؛ رجال النجاشی، قم، جامعه مدرسین، چاپ ششم، 1365ش، ص293.
[6] . ابن بابويه، محمد؛ عيون أخبار الرضا، تهران، نشر جهان، چاپ اول، 1378ق، ج2، ص66، حدیث297.
