الَّذِینَ یُنفِقُونَ فِی السَّرَّاء وَالضَّرَّاء وَالْكَاظِمِینَ الْغَیْظَ وَالْعَافِینَ عَنِ النَّاسِ وَاللّهُ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ ( آل عمران 134) آن کسان که در توانگری و تنگدستی انفاق می کنند و خشم خویش فرو می خورند و از خطای مردم در می گذرند خدا نیکوکاران را دوست دارد.
خداوند متعال در بخش های از کتاب آسمانی قرآن , تقوای الهی را به اهل ایمان توصیه می نماید،اما آنچه که مهم و قابل تامل است این است که متقین چه کسانی هستند و دارای چه اوصافی هستند .در آیه 134 سوره مبارکه آل عمران , چهار ویژگی از اوصاف پرهیزکاران مطرح می گردد :
1- الَّذِینَ یُنفِقُونَ فِی السَّرَّاء وَالضَّرَّاء : اولین ویژگی پرهیزکاران در این آیه این است که آنها در همه حال انفاق مى كنند چه موقعى كه در راحتى و وسعتند و چه زمانى كه در پریشانى و محرومیتند .انفاق، سخاوت میخواهد نه ثروت. برخی تصورشان در این است که بایستی ثروت کلانی داشته باشند تا بتواند اهل انفاق باشند در صورتیکه پرهیزکاران هم در حالت تنگدستی و هم در حالت توانگری اهل انفاق هستند آنها با این عمل ثابت مى كنند كه روح كمك به دیگران و نیكوكارى در جان آنها نفوذ كرده و این روح انسانی با تغییر شرائط , تغییر نمی کند و به همین دلیل تحت هر شرائطى اقدام به اینكار مى كنند.
2- وَالْكَاظِمِینَ الْغَیْظَ كظم در لغت به معنى بستن سر مشكى است كه از آب پر شده باشد، و بطور مجاز و کنائی در مورد كسانى كه از خشم و غضب پر مى شوند و از اعمال آن خوددارى مى نمایند بكار مى رود. غیظ به معنى شدت غضب و حالت برافروختگى و هیجان فوق العاده روحى است ، كه بعد از مشاهده ناملایمات به انسان دست مى دهد. حالت خشم و غضب از خطرناك ترین حالات است و اگر جلوى آن رها شود، در شكل یك نوع جنون و دیوانگى و از دست دادن هر نوع كنترل اعصاب خودنمائى مى كند، و بسیارى از جنایات و تصمیمهاى خطرناكى كه انسان یك عمر باید كفاره و جریمه آن را بپردازد در چنین حالى انجام مى شود، و لذا در آیه فوق دومین صفت برجسته پرهیزگاران را فرو بردن خشم معرفى كرده است .
3- وَالْعَافِینَ عَنِ النَّاس سومین ویژگی متقین این است که آنها از خطای مردم می گدرند بدین نحو که علاوه بر اینکه آنها اهل فرو بردن خشم هستند اما این به تنهائى كافى نیست زیرا ممكن است كینه و عداوت را از قلب انسان ریشه كن نكند، در این حال براى پایان دادن به حالت عداوت باید كظم غیظ همراه با عفو و بخشش گردد، لذا به دنبال صفت عالى خویشتندارى و فرو بردن خشم ، مسائله عفو و گذشت را بیان می نماید.
4- اللّهُ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ در اینجا اشاره به مرحله اى بالاتر و عالیتر از عفو شده كه همچون یك سلسله مراتب تكاملى پشت سر هم قرار گرفته اند و آن این است كه انسان نه تنها باید خشم خود را فرو برد و با عفو و گذشت كینه را از دل خود بشوید بلكه با نیكى كردن در برابر بدى آنجا كه شایسته است ریشه دشمنى را در دل طرف نیز بسوزاند و قلب او را نسبت به خویش مهربان گرداند بطورى كه در آینده چنان صحنه اى تكرار نشود،
بطور خلاصه نخست دستور به خویشتن دارى در برابر خشم ، و پس از آن دستور به شستن قلب خود، و سپس دستور به شستن قلب طرف مى دهد.
داستان تاریخی : روزى یكى از خدمتكاران امام سجاد علیه السلام در موقع شستشوى سر و صورت آن حضرت، ظرف آب از دستش افتاد و سر امام علیه السلام را زخمى كرد. امام به او نگاهى كرد. او دریافت كه امام ناراحت شده است. بلافاصله گفت: «والكاظمین الغیظ»، امام فرمود: من خشم خود را فرو بردم. او دوباره گفت: «والعافین عن الناس»، امام فرمود: ترا عفو كردم. او گفت: «واللّه یحبّ المحسنین» امام فرمود: تو در راه خدا آزاد هستى.
=======================================
برای مشاهده ی مطالب مرتبط
چند نکته از آیه 83 سوره بقره
یک آیه و 5 نکته مهم
