سؤال: آيا اين كلام امام سجاد –عليه السلام- كه در پاسخ اينكه سخت ترين مصيبت براي شما كجا رخ داد؛ فرمود: (الشام الشام الشام)، سنديت دارد؟
پاسخ اجمالي:
با جستجويي كه در نرم افزار حديثي انجام گرفت، اين روايت فقط در برخی از کتاب‌ها بدون سند آمده است.
پاسخ تفصيلي:
عقيقي بخشايشي در كتاب چهارده نور پاك، ذيل زندگاني امام سجاد –عليه السلام- مي نويسد: حضور امام سجاد در شام بسيار تاثر آور و غم‌بار مي‌باشد؛ گويا وقتي از سخت‌ترين و شديد‌ترين مصيبت ها سوال شده، سه بار فرمودند: الشام الشام الشام.[1]
در اين كتاب علاوه بر اينكه سندي براي حديث ذكر نشده؛ از لفظ "گويا امام چنين فرموده"، مشخص مي‌شود كه خود نويسنده نيز يقين به وجود چنين روايتي نداشته است.
در کتاب فرهنگ عاشورا نیز بدون سند آمده است؛ [2] اما در كتاب هاي معتبر، روايتي به اين مضمون پيدا نشد.
مصيبت‌هايي كه اهل بيت –عليهم السلام- در شام ديده اند، از مصيبت هايي جان‌سوزي بود كه تحمل آن جز بر افرادي كه ايمان راسخ داشته باشند، امكان پذير نبود؛ در روايتي آمده است: روزى امام زين العابدين -عليه السّلام- از بازار شام مىگذشت كه «منهال» را ديد. او رو به آن حضرت كرد و گفت: هان اى فرزند ارجمند پيامبر! حال شما چطور است و روز را چگونه به سر آوردى؟! فرمود:
منهال! روزگار ما بسان حال و روز بنى اسرائيل در استبداد فرعون و حاكميّت بيداد فرعونيان است؛ كه پسران و مردان‌شان را مىكشتند و زنان آنان را زنده وامىنهادند و اسير مىكردند.
هان اى منهال! عرب بر عجم افتخار مىكند كه پيامبر خدا از امّت عرب است و قريش بر جامعه عرب مباهات مىكند كه محمّد -صلّى اللَّه عليه و آله- از آن تيره و تبار است؛ امّا اينك بنگر كه ما خاندان همان پيامبر بزرگ، در حالى روزگار مىگذرانيم كه حقوق و آزادى و امنيّت ما را پايمال ساخته و مردان‌مان را به خاك و خون كشيده و زنان و كودكان‌مان را بي‌رحمانه از شهر و ديار و از خانه و كاشانه خويش آواره بيابان‌ها و هر كوى و برزن ساخته اند.
پس اى منهال! ما به خدا پناه مىبريم و بازگشت به سوى اوست، از اين همه بيدادى كه از سوى اين خودكامگان بر ما رفته و از روزگار تيره و تارى كه ما و جامعه و مردم در آن گرفتارشده ايم!
رحمت خدا بر اين شاعر كه چنين مىسرايد:
يعظّمون له اعواد منبره
و تحت ارجلهم أولاده وضعوا
بيدادگران و فريب‌كاران، به چوبهاى منبر پيامبر احترام مىكنند، اما در همان حال فرزندان ارجمندش را قتل عام مىكنند، آخر بر اساس كدامين فرمان خدا و پيامبر بايد فرزندان ارجمند او دنباله رو سياست ظالمانه شما باشند؟ در حالى كه افتخار دروغين شما اين است كه يار و رهرو راه او هستيد!![3]
از اين رو مستند نبودن روايت مورد نظر پ، دليل بر اين نيست كه مصيبت هاي شام سخت نبوده است وبلكه اين روايت با سلسله سند در كتاب‌هاي معتبر نيامده است هر چند ممكن است واقعا ازامام سجاد -عليه السلام- باشد.
[1] . عقيقي بخشايشي، عبد الرحيم، چهارده نور پاك، بي جا، نويد سلام، چاپ اول، 1381، ج6، ص831.
[2] . محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا، ذیل کلمه شام، ص 240.
[3] ابن نما حلى، جعفر، مثير الأحزان، قم، مدرسه امام مهدي،1406ق، ص105.
