مقدمه
در نوشته‌های قبلی سخن از احتمال تصادف در نظم موجود در عالم به میان آمد و این احتمال از طریق «اصل علیت» نفی گردید. اینک برای نفی این احتمال و درنتیجه تقویت بیشتر برهان نظم لازم است از راه دیگری نیز وارد شویم، راهی که پیش‌تر نیز از آن تحت عنوان «حساب احتمالات» سخن گفتیم.
توضیح حساب احتمالات
همه می‌دانیم که در زبان فارسی سی‌وشش حرف وجود دارد. هر بار که قلم ما روی کاغذ می‌جنبد و کلمه‌ای را می‌نویسد از ترکیب این 36 کلمه هزاران کلمه را خلق می‌کند. تمام نوشته‌ها و مکتوبات فارسی‌زبان در طول تاریخ با ترکیب همین کلمات به وجود آمده است و این روند همین‌طور ادامه دارد. حال فرض کنید می‌خواهیم یک حرف را روی کاغذ بنویسیم در اینجا 36 احتمال در مقابل ما قرار دارد یعنی می‌توانیم هر یک از حروف را انتخاب کرده و آن را روی کاغذ نقش ببندیم حال اگر مقصود ما نوشتن یک کلمه دوحرفی باشد این بار 36 احتمال دیگر برای حرف دوم نیز در مقابل ما قرار دارد و احتمال نوشته شدن یک کلمه دوحرفی مانند پا، در، نی و ... 1 بر روی 36 به توان 2 خواهد بود یعنی یک بر روی 1296 احتمال! اگر این کلمه سه‌حرفی شود مانند درد، قصه، کفش و ... آنگاه احتمال به 1 بر روی 36 به توان 3 تبدیل خواهد شد یعنی یک بر روی 46356 احتمال! اگر این کلمه پنج‌حرفی باشد مانند دیدار، پنجره، صندلی و ... آنگاه احتمال به 1 بر روی 36 به توان 5 ارتقا می‌یابد یعنی 1 بر روی 60466176 احتمال. کافی است احتمال تصادف در نوشته شدن یک جمله با 20 کلمه را خود حساب کنید آنگاه خواهید دید این عدد نجومی در هیچ ماشین‌حسابی ثبت نمی‌شود و تنها می‌توان آن را با اعداد توان دار به ذهن درآورد. حال احتمال تصادف در یک صفحه نوشته و یا یک کتاب و یا ده‌ها و صدها کتاب نوشته‌شده چگونه خواهد بود؟!
دقیقاً به خاطر همین امر است که هیچ عاقلی احتمال نمی‌دهد مثلاً کتاب قانون ابن‌سینا براثر یک انفجار پدید آمده باشد و مثلاً مقداری کاغذ و دوات در گوشه غاری بوده است و ناگهان در کوه انفجار شده است و دوات به آسمان رفته و ازقضا به‌صورت ذراتی ریز بر روی کاغذها پخش شده و بالاخره حاصل آن کتاب قانون ابن‌سینا گشته است! هیچ عاقلی چنین احتمالی را نمی‌پذیرد و روشن است که در خصوص نظم شگفتی که در عالم ما وجود دارد و به‌مراتب از دقت و نظم در یک کتاب بیشتر است نیز هیچ عاقلی احتمال تصادف نمی‌دهد و صرف‌نظر از اصل علیت با حساب احتمالات نیز احتمال تصادف را منتفی می‌داند.
نتیجه
می‌توان خلاصه محتوای این نوشتار را در قالب قیاس ذیل ترجمه منطقی نمود:
صغرا: اگر در خصوص نظم شگرف در عالم تصادف پذیرفته شود آنگاه بر اساس حساب احتمالات احتمالی ضعیف و غیر قابل‌قبول پذیرفته شده است.
کبرا: لکن چنین احتمالی پذیرفته نیست.
نتیجه: بنابراین احتمال تصادف نیز پذیرفته نیست.[1]
[1] برای مطالعه بیشتر ر.ک: تبیین ادله اثبات خدا، آیه الله جوادی آملی، ص237 به بعد.
