(وَ وَالِدٍ وَ مَا وَلَدَ، و سوگند به آن پدرى که این شهر را بنا نهاد و فرزندى که پدید آورد)
از نظر ادبی، میان سوگند و چیزى که مى‌خواهیم با سوگند اثبات کنیم باید تناسب وجود داشته باشد. [پس نمی‌شود گفت به ارواح خاک پدرم، وینستون از بهمن بهتره] پس باید بگوییم منظور از (والد و ما ولد) کسى است که بین او و بین شهری که به آن سوگند خورده شده، نسبت روشنى بوده است. این معنا با حضرت ابراهیم و فرزندش اسماعیل علیهما السلام منطبق است که خودشان بانیان بیت الحرام و عامل اصلیِ بنای شهر مکه بوده‌اند. همانگونه که خداوند درباره این دو می‌فرماید: (و اذ یرفع ابراهیمُ القواعدَ مِنَ البیتِ و اسمعیلُ). همچنین حضرت ابراهیم همان کسی بود که از خداوند درخواست کرد مکه را شهر امن قرار دهد: (و اذ قال ابراهیم رب اجعل هذا البلد امنا).
[اینجا مرحوم علامه اشتباه کرده است. شهر مکه، ولد و والد هر سه چیزهایی هستند که خداوند به آنها سوگند خورده است. نه آن که مکه قسم باشد و ولد و والد جواب قسم. جواب قسم، آیه چهار است که درباره‌اش صحبت خواهیم کرد. البته ممکن است گفته شود میان خود سوگندها هم باید تناسب وجود داشته باشد که این حرف دیگری است.]
نکره آوردن کلمه (والد) برای بزرگداشت آن پدر بوده است. در اینجا ممکن است سوالی ایجاد شود و آن این که چرا نفرموده: (و والدٍ وَ مَن وَلَد - قسم به پدرى و فرزندى که پدید آورد) و به جایش فرمود: و والد و ما ولد - و پدرى و آنچه پدید آورد؟ پاسخ این است که خداوند می‌خواسته آن فرزند را ستایش کند و بفهماند فرزندى عجیب بوده است. مثل آیه (و اللّه اعلم بما وضعت) که در پاسخ به مادر مریم که گفت: «من دختر زاییدم» فرمود: «خدا بهتر مى‌دانست که چه زاییده» با اینکه مى‌توانست بفرماید: «خدا بهتر مى‌داند که دختر زاییده» ولى عبارتِ «چه زاییده» عظمت و اهمیت آن نوزاد را مى‌رساند.
معناى این آیه هم این است که سوگند مى‌خورم به پدرى عظیم الشان [حضرت ابراهیم علیه‌السلام] و به آنچه برایش متولد شد [حضرت اسماعیل علیه السلام]. در نتیجه محتوای آیات یک تا سه، سوگند به مکه و رسول خداست که در آن شهر زندگی می‌کرد و نیز سوگند به ابراهیم و اسماعیل است که بنیان‌گذاران آن شهر بودند.
----------------------------------------------------------------
مشاهده دیگر مطالب مرتبط:
تفسیر سوره بلد؛ منظور از فَلا اقْتَحَمَ الْعَقَبَةَ چیست؟
تفسیر سوره بلد؛ تشخیص خیر و شر با الهام الهی
تفسیر سوره بلد؛ کارکرد دو چشم، زبان و دو لب
تفسیر سوره بلد؛ منظور از یَقُولُ أَهْلَکْت مَالاً لُّبَداً چیست؟
تفسیر سوره بلد؛ منظور از أَ یَحْسَبُ أَن لَّمْ یَرَهُ أَحَدٌ چیست؟
تفسیر سوره بلد؛ منظور از لا اقسم بهذا البلد و انت حل بهذا البلد چیست؟
تفسیر سوره بلد؛ دعوت دیگران به صبر و ترحم
تفسیر سوره بلد؛ اصحاب یمین و اصحاب مشئمة
تفسیر سوره بلد؛ منظور از فَکُّ رَقَبَةٍ چیست؟
تفسیر سوره بلد؛ منظور از ایَحْسَبُ أَن لَّن یَقْدِرَ عَلَیْهِ أَحَدٌ چیست؟
تفسیر سوره بلد؛ منظور از لَقَدْ خَلَقْنَا الانسنَ فى کَبَدٍ چیست؟
تفسیر سوره بلد؛ چند رای دیگر درباره تفسیر وَ وَالِدٍ وَ مَا وَلَدَ
تفسیر سوره بلد؛ منظور از بلد کجاست؟
تفسیر سوره بلد؛ دلداری پیامبر با وعده فتح مکه
تفسیر سوره بلد؛ خلقت انسان همراه با رنج و سختی
